Histerik Ne Demek? Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri

"Histerik" kelimesi, tarihsel olarak duygularını yoğun, abartılı şekilde ifade eden kişileri tanımlamak için kullanılmıştır. Günümüzde bu terim, psikoloji literatüründe daha doğru bir karşılık olan "histrionik kişilik" ile yer değiştirmiştir. Histerik kişi; aşırı ilgi bekleyen, duygularını dramatik şekilde dışa vuran, dikkat çekmeye çalışan birey olarak tanımlanabilir. Bu kişiler, genellikle çevrelerinde ilgi odağı olmak ister ve bunu sağlamak için yüzeysel, teatral ya da cinselleştirilmiş davranışlar sergileyebilirler.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Histrionik kişilik bozukluğu, bireyin duygu ve davranışlarında belirgin şekilde ortaya çıkan bazı özelliklerle tanımlanır. Bu belirtiler zamanla kişinin sosyal ilişkilerini ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

1. İlgi Odağı Olma İhtiyacı

Histrionik bireyler, sürekli çevresindeki insanların dikkatini çekme çabasındadır. İlgi görmediklerinde huzursuz hissederler.

2. Uygunsuz Cinsel Davranışlar

Başkalarının ilgisini çekmek için genellikle cinselliği araç olarak kullanabilirler. Bu davranışlar bağlamdan bağımsız, yer yer uygunsuz olabilir.

3. Duyguların Yüzeyselliği ve Hızlı Değişimi

Anlık ve değişken duygular sık görülür. Gerçek duygusal derinlikten ziyade, dışa dönük gösterimler ön plandadır.

4. Fiziksel Görünüme Aşırı Odaklanma

Giyim, makyaj ya da fiziksel sunum yoluyla dikkat çekmeye çalışırlar. Görünüş, onların en önemli iletişim aracı olabilir.

5. Dramatik ve Tiyatrallik

Konuşma şekilleri, jest ve mimikleri genellikle abartılıdır. Hikâye anlatırken ya da bir olayı aktarırken dramatize etme eğilimindedirler.

6. Etkilenmeye Açıklık

Başkalarının fikirlerinden kolay etkilenirler. Kendi kararlarını oluşturmakta zorlanabilir, dış etkilere aşırı tepki verebilirler.

7. İlişkilerde Yüzeysellik

İlişkilerini olduğundan daha derin, daha samimi gösterme eğilimindedirler. Ancak bu ilişkiler çoğu zaman yüzeysel kalır.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Her kişilik yapılanmasında olduğu gibi histrionik kişilik bozukluğu da tek bir nedene bağlı değildir. Genetik, çevresel ve psikososyal etkenlerin birleşimiyle bu yapı zamanla oluşabilir.

1. Ebeveyn İlişkileri

Çocuklukta tutarsız ebeveyn tutumları (özellikle narsistik baba ve ilgisiz anne) bu kişilik yapısının temelini oluşturabilir. Özellikle kız çocukların babalarıyla sağlıklı bağ kuramaması belirleyici olabilir.

2. Nesne İlişkileri Kuramı

Psikanalitik teoride, çocuklukta yaşanan sevgi alma-verme dengesizliği kişiliğin yapılanmasında rol oynar. Sevgi koşullu hale geldikçe, çocuk dikkat çekmeye yönelir.

3. Toplumsal Cinsiyet Rolleri

Özellikle kadınlara toplum tarafından dayatılan edilgen, duygusal, bağımlı roller histrionik davranış kalıplarını teşvik eder. "Güzel ve çekici kadın" imajı bu kişilik yapısını pekiştirir.

4. Model Alma ve Gözlem

Çocuklukta gözlemlenen dikkat çeken figürlerin davranışları içselleştirilmiş olabilir. Özellikle dramatik ve cinselleştirilmiş davranışlar ödüllendirildiyse, bu kalıplar benimsenebilir.

5. Düşük Özsaygı

Kendi değeriyle barışık olmayan birey, bunu başkalarının onayıyla telafi etmeye çalışır. Bu da dikkat çekmeye dayalı davranışları artırabilir.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?

1. Klinik Gözlem

Klinik uzmanlar danışanla yapılan görüşmelerde, davranış biçimlerini gözlemleyerek değerlendirme yapar.

2. DSM-5 Kriterleri

Amerikan Psikiyatri Birliği'nin tanı kriterlerine göre 8 belirtiden en az 5'inin bulunması tanı için gereklidir.

3. Ayırıcı Tanı

Narsisistik, borderline, antisosyal ya da bağımlı kişiliklerle karıştırılabilir. Histrionik belirtilerin baskın olup olmadığına dikkat edilir.

4. İşlevsellik Değerlendirmesi

Belirtilerin bireyin yaşamında sosyal, mesleki ya da kişisel alanlarda ne düzeyde sorun yarattığı incelenir.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?

Histrionik kişilik bozukluğunun tedavisinde temel hedef; bireyin duygularını daha sağlıklı ifade etmesini sağlamak ve ilişkilerde daha gerçekçi bir tutum geliştirmesine yardımcı olmaktır. Bu süreçte psikoterapi ön plandadır.

1. Psikoterapi

Psikoterapi, histrionik kişilik yapısına sahip bireylerin duygusal farkındalık kazanması, davranış kalıplarını tanıması ve dönüştürmesi için en etkili yaklaşımdır.

a. Psikodinamik Terapi

Geçmiş ilişkilerle ilgili farkındalık kazandırılır, duygusal düzenleme hedeflenir.

b. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Düşünce kalıpları ve davranışlar yeniden yapılandırılır. Gerçekçi düşünce biçimleri öğretilir.

c. Şema Terapi

Şema terapi çocuklukta oluşmuş olup("Ben sevilmek için dikkat çekmeliyim" gibi) çalışılır.

2. Terapötik İlişkide Sınırlar

Terapist, danışanın dikkat çekme davranışlarını yeniden yapılandırmak için sınır koymalı ve bu sınırları koruyabilmelidir.

3. İlaç Tedavisi

Genellikle ana tedavi yöntemi değildir. Ancak eşlik eden depresyon ya da anksiyete varsa destekleyici ilaçlar önerilebilir.

Histrionik kişilik bozukluğu, kişinin sosyal ilişkilerini ve öz değer algısını olumsuz etkileyebilir. Özellikle ilgi görme, beğenilme ve dramatik ifadelerle dikkat çekme eğilimi ön plandadır. Toplumda yalnızca kadınlarda değil, erkeklerde de görülebilir. Tedaviyle birlikte birey, daha sağlıklı ilişki biçimleri ve duygusal regülasyon becerileri geliştirebilir.